สวัสดีครับ สำหรับAHBDA Forum เรามาคุยกันถึงเรื่องธาตุเหล็กในลูกสุกรในมุมมองต่างๆ ครับ
ความสำคัญของธาตุเหล็ก
ธาตุเหล็กเป็นส่วนประกอบที่สำคัญมากต่อร่างกายลูกสุกรเช่นเดียวกับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดอื่น เพราะเป็นส่วนประกอบสำคัญในการผลิตเลือด และการขนส่งออกซิเจน โดยที่เป็นส่วนประกอบในด้านโลหิตวิทยาต่างๆดังนี้ครับ
1.ฮีโมโกลบิน (hemoglobin) คือส่วนหนึ่งของระบบไหลเวียนโลหิต ซึ่งเป็นโปรตีน สาคัญพบอยู่ในเม็ดเลือดแดงและช่วยนำาออกซิเจนไปเลี้ยงส่วนต่างๆของร่างกาย องค์ประกอบสาคัญของ เฮโมโกลบินคือ ฮีม (heme) ซึ่งมีธาตุเหล็กเป็นส่วนประกอบ และทำาหน้าที่จับและปล่อยออกซิเจน ภาพที่1
2.ไมโอโกลบิน (myoglobin) มักพบในเนื้อสัตว์ที่มีสีแดง
3.แลคโตเฟอร์ริน (lactoferrin) เป็นสารที่อุดมไปด้วยประโยชน์ต่างๆ มากมายหลายชนิด สามารถพบ ได้ในน้ำนมที่หลั่งออกมาจากแม่
4. เฟอร์ริติน (ferritin) เป็นโปรตีนในเซลล์ทั่วไปที่สะสมธาตุเหล็กและปล่อยมันอย่างเป็นระบบ มีหน้าที่เป็นสารบัฟเฟอร์ เพื่อไม่ให้ขาดธาตุเหล็กหรือมีธาตุเหล็กเกิน และพบในเนื้อเยื่อโดยมาก แต่ก็มีส่วนหนึ่งที่พบอยู่ในเลือด โดยทำาหน้าที่เป็นตัวขนส่งธาตุเหล็ก ระดับเฟอร์ริตินในเลือดยังเป็นตัวชี้ทางชีวภาพ (biomarker) ของปริมาณธาตุเหล็กที่สะสมในร่างกาย ดังนั้นจึงสามารถตรวจสอบเพื่อวินิจฉัยภาวะเลือดจางจากสาเหตุการขาดธาตุเหล็ก (iron-deficiency anemia)
5.ฮีโมซิเดอริน (hemosiderin) คือสารสีแดงมีธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบ เกิดขึ้นเมื่เมตาบอลิซึม ของธาตุเหล็กผิดปกติ หรือร่างกายได้รับเหล็กมากเกินไปจากการถ่ายเลือด (blood transfuse) หรือร่างกาย ดูดซึมเหล็กมากเกินไป อาจพบธาตุเหล็กตกตะกอนได้ในตับและเนื้อเยื่อต่างๆ
ปกติแล้วเลือดจะหมุนเวียนอยู่ภายในร่างกาย แต่อาจเกิดสาเหตุบางอย่างที่สามารถทำาให้ปริมาณ เลือดในร่างกายลดลงหรือเปลี่ยนแปลงไป เช่น การบาดเจ็บจากอุบัติเหตุ หรือการต่อสู้กันของสุกร และโรคที่ เกี่ยวกับโลหิต ในโรคบางชนิดทำให้เกิดการสูญเสียเลือดออกจากร่างกาย อย่างเช่น การถ่ายเป็นมูกเลือด เรามักจะพบปัญหาในลูกสุกรเป็นส่วนใหญ่
สภาวะที่แสดงการขาดธาตุเหล็ก
คือ การลดลงของความเข้มข้นของค่าฮีโมโกลบิน (hemoglobin) และค่าเม็ดเลือดแดง (hematocrit) อย่างรวดเร็ว ภาวะโลหิตจางเกิดขึ้นหลังจาก เนื้อเยื่อที่เก็บสะสมธาตุ เหล็กในลูกสุกรแรกเกิดและปริมาณธาตุเหล็กที่ลูกสุกรได้รับจากน้ำนมแม่สุกร มีไม่เพียงพอต่อการเจริญเติบโต
สาเหตุของการขาดธาตุเหล็ก
ลูกสุกรแรกเกิดมีปริมาณธาตุเหล็กสะสมน้อย ในน้ำนมของแม่สุกรมีระดับธาตุเหล็กไม่เพียงพอ โดยทั่วไปลูกสุกรแรกเกิดมีธาตุเหล็กสะสมประมาณ 50 มิลลิกรัมในขณะที่ลูกสุกรต้องการธาตุเหล็ก 7-10 มิลลิกรัมต่อวัน ในน้ำนมของแม่สุกรให้ ธาตุเหล็ก 1 มิลลิกรัมต่อวัน ดังนั้นหากไม่มีการเสริมธาตุเหล็กให้ลูกสุกรจะทำให้เกิดภาวะเลือดจางได้ภายใน 10-14 วันหลังคลอดนั่นเป็นที่มาของโปรแกรมการฉีดธาตุเหล็ก 200 มิลิกรัมต่อตัว(ภาพที่2)หลังเกิด 1-3 วันเพื่อให้เพียงพอแก่ลูกสุก
การขาดธาตุเหล็กเป็นสาเหตุทำให้สุกรแคระ แกร็น (ภาพที่ 3 ) ลดความต้านทานโรค ลดประสิทธิภาพการกินอาหาร รบกวนสมรรถภาพการสืบพันธุ์ รวมทั้งเกิดสภาวะ โลหิตจาง (anemia) และอาการท้องร่วงในสุกรและอาจตายได้นอกจากนี้การขาดธาตุเหล็ก จะเพิ่มความรุนแรงของการติดเชื้อโรคบางชนิดได้เนื่องจากเสียเลือด
จะเห็นว่าธาตุเหล็กมีความสำคัญมากในการเริ่มต้นสุขภาพของสุกร ซึ่งจะส่งผลต่อสุขภาพในระยะยาวต่อไป ฉบับหน้าเรามาติดตามการเปรียบเทียบการใช้ธาตุเหล็กในลูกสุกรด้วยวิธีต่างๆกันครับ
เรียบเรียงโดย น.สพ. จักรกฤษณ์ ประเสริฐ
ผลของการเสริมธาตุเหล็กต่อค่าโลหิตวิทยาในลูกสุกร : อรอนงค์ รักษา ,2560
